Чингэс хааны шинэ байлдан дагуулал

Чингэс хаан сүүлийн үед дэлхийг дахин байлдан дагуулж эхэллээ. Эсвэл Чингэсийн монголчууд дэлхийг байлдан дагуулж эхэллээ ч гэж болох үйл явц өрнөөд байна гэж Б.Галаарид Сергей Бодровын “Монгол” киноны тухай бичжээ. Сергей Бодров Ромын кино наадамд оролцон "Монгол" киногоо үзүүлж кино ертөнцийнхний атаархлыг төрүүлэв. Казахууд энэ киног “Оскар”-т нэр дэвшүүлэхээ мэдэгджээ. Оросын хувьд бүр ярилтгүй. Эхлээд бяцхан айдас байсан бололтой. Яагаад гэвэл хэдэн үеээрээ татар-монголын дарлалын тухай уншиж, Чингэс хааныг хар муугаар хүлээж аваад сурчихсан оросууд монголчуудыг эерэгээр харуулсан киног хүлээж авахгүй байж магадгүй гэхээс прокатчид айж байв. Ядаж жаахан богиносгооч гэж хүссэний дагуу бусад оронд үзүүлж буйгаас 10 минут богиносгосон нь үүний нотолгоо. Гэвч тэд алджээ. “Монгол” дэлгэцэнд гармагц чансаагаараа тэргүүлж, кинотеатруудад үзүүлсэн 3 долоо хоногийн турш энэ үзүүлэлт буурсангүй. Сибирь, Алс Дорнодын 15 жил кинотеатр руу зүглээгүй хүмүүс хүртэл зөвхөн энэ киног үзэхийн тулд ирсэн тухайгаа сэтгэл догдлон ярьцгаасан байх юм. Манайхан түүнийг Монголд зураг авалтаа хийхээр ирэхэд элдвээр хэлсээр дайжуулсан. Түүхэн үнэнийг гажуудуулсан, их эзнийг доромжилсон, монголчуудыг гутаасан гэж эрс эсэргүүцсэн. Гэвч тэр зорьсондоо хүрч киногоо хийв. Манайхан Сергей Бодровыг таньсангүй алдсан нь тодорхой байна. Уран сайхны киноны алаг цоог үйл явдлыг хөөн шүүмжилснээс ерөнхий агуулга буюу философийг ойлгосонгүй ойлгохыг ч хүссэнгүй. Уржигдар тэрбээр “Российская газета” сонинд өгсөн ярилцлагдаа Чингэс хааны тухай, Оросын түүхэнд монголчуудын гүйцэтгэсэн эерэг үүргийн талаар тун тодорхой өгүүлжээ. “Оросын болон барууны эх сурвалжуудыг дахин дахин уншаад ч зэрлэгүүд гэгдэгч цөөн хүмүүсээс бүрдсэн арми яагаад тийм олон орныг эзэлж чадав аа гэдгийг ойлгоход бэрх” гэж тэрээр ярьсан байна. "...Ноход шиг уралцсан ханлигуудыг нэгтгэж Оросыг орос шиг болгосон/арс/. Тэгээгүй бол баруунаас загалмайтны дайн наашилж, швед, немец, литвүүд дөтөлж, өмнөөс туркүүд шахаж, монголчууд ирээгүй бол Орос гэж байхгүй, өөр хэд хэдэн орон байх байлаа. Тэгэхээр бидэнд аз тохиожээ. ...Үгүй ээ, Монголчууд эзлэн түрэмгийлэгчид биш" гэж хариулжээ.

Киноны үйл явдлыг бүхэлд нь авч үзвэл Чингэс хаан гэдэг агуу хувь хүн ямар их зовлон бэрхшээл дундаас хатуужин тодорсныг ер нь монгол хүн гэж хэн бэ гэдгийг нээн харуулсан бүтээл гэж хэлж болох юм. Мориныхоо буруу талаас мордох, орос баатрын дуулгатай давхиж явах, бараг орчин үеийн гэхээр дуу дуулах зэрэг алдааг өөлж болно л доо. Гэхдээ үүнд бидний буруу их бий. Хүн мөнгөө өөрөө олоод их хааны чинь тухай киног хийе гээд ирж байхад ерөнхий философийг нь ойлгож дэмжээд алдаа оноог нь хэлээд зөвлөөд өгсөн бол болох л байсан. "Зохиолоо бичнэ гэж найдаж байгаа ч киноны 2 дахь хэсгийг хийх эсэхээ мэдэхгүй байна. Гэхдээ цаг хугацааны урсгалд Чингэс хаан хэрхэн өөрчлөгдсөн бэ гэдэг надад их сонирхолтой байна гэж Сергей Бодров өгүүлжээ. Тэгэхээр манайхан алдаагаа засч хамтран ажиллах боломж байгаа ч юм билүү?За товчлох гэсэн санаатай, бүр хачин юм болгочихлоо.

Сергей Бодровын үхлийн нууц

Ийм гарчигтай нийтлэл "Монголия сегодня" сонины 41 дүгээрт гарсныг та бүхэнд товч сонирхуулъя.

Энд "Их эзэнт гүрний үр сад монголчууд, буриад, якут, казах, тува уйгуруудын хувьд Чингэс хаан бол бараг бурхан. Бөө нар Их Эзний онгод одооч биднийг ивээж, хааныг гутаасан хэнийг ч хайрлахгүй гэдэгт итгэлтэй байдаг" гэсэн байх бөгөөд ойлгосоноо өөрийн үгээр бичье.

Долоон жилийн өмнөөс Сергей Бодров /Нагац өвөө нь буриад хүн гэж Б.Галаарид хэлэв/. Чингэс хааны тухай кино хийхээр материал цуглуулжээ. Үүнээс хоёр жилийн дараа түүний ганц хүү Сергей Бодров младший Хойд Осетийн мөсөн оргилоос бууж явахдаа осолджээ. Магадгүй Чингэс хааны тухай киноны ажлаа эхлэхдээ л бөөд хандсан бол ийм аймшигт явдал болохгүй байсан байх гэнэ. Эцэг Сергей Бодровтой ажиллаж байсан буриад Даши Намдаков түүнд зураг авалтаас өмнө монгол бөөд хандахыг зөвлөжээ. Сонирхолтой нь монгол бөө уулзалтын төгсгөлд "олон улс Чингэс хааны тухай кино хийхийг хүсдэг, та нар анх ирлээ, их зөв боллоо" гэж байжээ. Бөөд очсоноо маш зөв явдал болсон гэж Сергей Бодров үздэг юм байна.

Энэ кино хагацал харуусал, санхүүжилт дутах, Монголд хийх зураг авалт янз бүрийн шалтгаанаар хаагдахад хүрч, орхимоор үе их байсан, кино маань их зовлон амссан гэдгээ өөрөө ярилцлагадаа дурджээ. Фильм давался мне потом и кровью гэж Сергей Бодров ярьсан байна. /орчуулж чадсангүй/.

Хүүдээ босгосон хөшөө

Киноны нээлтийг 9 сарын 20-нд товлосон нь учиртай. Энэ өдөр яг 5 жилийн өмнө хүү Сергей Бодров харамсалтайгаар амь эрсэджээ. Энэ бол эцгийн хүүдээ босгосон хөшөө юм.

"Монгол" кино 15 сая еврогийн төсөвтэй, Монголд хийхээр ирэхэд нь манайхан татгалзсанаар Чингис хааны эзэмшилд байсан Манжуур, Өвөр Монголд зургийг авчээ. Хүмүүсийн ярих нь 3 сая нь манайд үлдэх байсан гэх юм. Матрицаар Оскар авсан Зак Стайенберг бараг сайн дураараа ажиллажээ. 25 оронд зарагдсан "Монгол" одоогоор 70000000 доллар олоод байгаа аж.