вторник, 24 марта 2009 г.

Воллейболын тэмцээн үзэж сэтгэлээ сэргээв

Олон улсын шүүгч, МВХ-ны анхны нарийн бичгийн дарга Ц.Шагдар агсны нэрэмжит Өсвөр үеийн воллейболчдын сонгон шалгаруулах тэмцээн Сэлэнгэ аймагт үргэлжилж байна. Сэлэнгэ аймгийн ЗДТГ, БТСХороо, Ц.Шагдар агсны гэр бүл үр хүүхдүүд хамтран зохион байгуулж буй тэмцээнд 25-н аймаг, дүүргийн 46 багийн тамирчид хүч чадлаа үзэж байна. Сэлэнгэд байх хугацаандаа алс холоос ирсэн, нутгийн охидын багийг эхнэр хүүхдийн хамт очиж балиашиглав. Эрдэнэт, Дорнод, Дарханы хүчтэй багийг илүүрхэн хожиж буй тоглолтыг үзэж сэтгэл сэргээд, түрүүлэхнээ гэсэн урам зоригийг өвөрлөн Улаанбаатарынхаа зүг буцлаа. Охид нь ийм сайн тоглож байгаа юм чинь хөвгүүдээ авчирсан бол гэж бодогдож л байлаа. Төв суурин газрын багууд эсрэг талаа сэтгэл зүйн дарамтад оруулах талаа илүү сайн анхаардаг юм шигээ.


Төрийн дууллаа эгшиглүүлэв.

11 дугаартай шилдэг довтлогч

Нээг, хоёрынн....
Тайван, тайван.Нүд бүрэлзээд байна уу, гүйцэж харахгүй байх чинь.



понедельник, 16 марта 2009 г.

Дармапада 3

Сэрэмжийн аймаг

21.
Сэрэмж бол үхэшгүй мөнхийн зам. Бодлогогүй хөнгөн явдал бол үхлийн зам. Сэрэмжтэй хүн алдаа нүгэлд ордоггүй, бодлогогүй хөнгөн хүн аль хэдийн хүн чанараа алдаж үхдэл мэт болдог.

22.
Үүнийг сайтар ойлгоод сэрэмжээ чангалсан хүн сэрэмжээр баясч хүчирхэгжин нирваанд хөтлөх мэдлэгт баясана.

23.
Бодол санаа тогтвортой, үргэлжийн хүч чадал эзэмшсэн хүн дээдийн дээд амгаланг хүртдэг.

24.
Хэрэв сэрэмжит хүн мартамхай бус, үйл явдал нь ариун, аливаа үйлээ бодож боловсруулан няхуур үйлддэг, биеэ барьж чаддаг, номын ёсоор амьдарч чадвал суу алдар нь мандмуй.

25.
Мэргэн хүн сэрэмж тэвчээр хянамгай байдлаар өөрийгөө дээш татаж, өөртөө зориулж үерт автах аюулгүй арал цуглуулж чаддаг.

26.
Тэнэг мунхагууд үйм
ээн самууны дунд явна. харин мэргэн хүн сэрэмжээ, хүслийг хангагч чандмань эрдэнэ мэт хадгална.

27.
Хүсэл, шунал, үймээн самууны араас бүү босогтун, явагтун. Хэн сэрэмжтэй бодлоготой байна тэр жаргана.

28.
Мэргэн хүн сэрэмжээр үймээн бужигнаанаас холдож, мэргэн ухааны өндөрлөг өөд авирч гараад зовлон шаналлаас ангижирч, уй гашуу дунд буй олны дундаас тодорч, уулын оройгоос доош харах мэт болно.

29.
Бодлогогүйтний дундах сэрэмжит хүн, нойрмогчууд доторх сэргэг хүн бол сойлго нь таарсан хүлэг, хонины морийг орхидог шиг оройлно.

30.
Ялж төгс нөгцсөн Индра сэрэмжээр бурхадын бурхан болсон юм. Хүмүүс сэрэмжийг магтаж, бодлогогүй үйлийг үргэлж зэмлэдэг.

31.
Сэрэмжийг дурлагч баримтлах, хөнгөн бодлоготонг жигшиж болгоомжлогч хувраг бээр их бага тээг тушаагаа шатаагч гал мэт чанарыг эзэмшжээ.

32.
Сэрэмжинд баярлах сахилгатан, бодлогогүйтэн рүү болгоомжилсон харцаар харна. Төгс байдлаас үл холдох, хүсэлдээ автахгүй унахгүй тэрбээр нирваанд ойрхон билээ.

Доктор М.Шагдарсүрэнгийн орчуулæ 2007 онä õýâë¿¿ëñýí Дармапада íîìíîîñ

воскресенье, 15 марта 2009 г.

Миний охид

Ò¿ëýý ò¿¿ãýýä èðæ áàéãàà íü

пятница, 13 марта 2009 г.

Дармапада 2

Хослон өгүүлэхүйн аймаг
1.
Бидний юу бодсоны үр дүн нь бидний өнөөгийн байгаа байдал маань юм. Тэр нь бидний бодол дээр үндэслэгдэж, бидний бодлоос бүрддэг. Нүгэл хилэнц үйлдэж, муу үг ярьж байгаа хүнийг шард хөллөсөн тэрэг шараа дагадаг шиг зовлон түгшүүр дагалддаг.

2.
Бидний юу бодсоны үр дүн нь бидний өнөөгийн байгаа байдал маань юм. Тэр нь бидний бодол дээр үндэслэгдэж, бидний бодлоос үүсдэг. Хэрвээ хүн цэвэр ариун бодол өвөрлөж, цэгцтэй үгсээр бусадтай харилцваас аз жаргал түүнийг сүүдэр шиг дагадаг.

3.
Тэр намайг зэмлэлээ, цохилоо, дээрэмдлээ, дийллээ гэсэн гомдол агуулж явдаг хүн хилэнц хорслоос хэзээ ч ангижирч чадахгүй.

4.
Тэр намайг зэмлэлээ, цохилоо, дээрэмдлээ, дийллээ гэсэн бодлоо орхидог хүний үзэн ядалт уур хилэн аяндаа алга болно.

5.
Ямарч үeд үзэн ядалтыг үзэн ядалтаар зогсоодоггүй, үзэн ядалт өршөөл хайраар эцэс болдог. Энэ бол эртнээс тогтсон таалал болой.

6.
Бид бүхэнд төгсгөл ирэх учиртайг ихэнх хүн мэддэг. Харин үүнийг танисан хүн зөрчил тэмцлээ бүрмөсөн зогсоодог.

7.
Зөвхөн жаргал цэнгэлийн хүсэлд дурладаг, ухаан бодол нь хяналтгүй, хоол унд нь замбараагүй, залхуу хүнийг зулзаган модыг шуурга салхи ховх татан унагахын адил сэтгэлийн шулам эзэлж авна.

8.
Зугаа цэнгэлийг эрдэггүй, ухаан мэдрэл нь сайэар хянагдаж, хоол ундаа хэр тааруулан хэрэглэдэг, шударга, журамтай хүнийг хадан уулыг салхи илбээд өнгөрөхтэй адил сэтгэлийн шулам хөдөлгөн үл дийлмүй.

9.
Нүгэл хилэнцээс өөрийгөө ариусган цэвэрлээгүй хэр хэмжээ болон үнэнийг үл ухаарсан атлаа номын хувцас өмсөхийг дурлагчдад хуврагийн хувцас хүндэднэ.

10.
Өөрийгөө нүглээс чөлөөлж, тэсвэр тэвчээртэй, бүх л буянт ёсыг сайтар ухаарсан, хэр хэмжээ болон үнэн шударгыг барьж яваа хүнд л номын хувцас жинхэнэ тохирно.

11.
Худлыг үнэн, үнэнийг худал гэж эндүүрэгчид хэзээ ч үнэнийг олдоггүй, харин хоосон хуурамч хүслээ дагана.

12.
Үнэнийг үнэнээр нь худлыг худлаар нь харж чадсан хүн үнэн хүслийг дагаж, үнэн мөн чанарт дөтлөж хүрнэ.

13.
Дээвэр муутай гэрт борооны дусаал нэвтрэх мэт сэтгэлээ номхотгож чадаагүй хүнийг уур хилэн, шунал тачаал уургална.

14.
Сайн дээвэртэй байшинд бороо нэвтэрдэггүйтэй адил сайтар боловсорсон ухаанд уур хилэн шунал тачаал нэвтэрч чадахгүй.

15.
Нүгэлтэн энэ ба хойт нас хоёуланд нь зовно. Тэрбээр үйлдсэн үйлийнхээ үрийн хор хөнөөлийг зөвхөн өөр дээрээ л амсч эдлэх бөлгөө.

16.
Буянтай хүн энэ ба хойд нас аль алинд нь жаргана. Тэр буянт үйлийнхээ цэвэр ариун үрийг үзээд дахин жаргах болно.

17.
Нүгэлтэн энэ ба хойт насандаа адилхан зовно. Хийсэн нүглээ бодохоор зовно. Нүглийнхээ үйлийн үрийг эдлэхдээ бүр илүү зовно.

18.
Буянт хүн энэ ба хойд насандаа жаргана. Тэр хийсэн буянаа бодож жаргана, буяныхаа үр шимийг хүртэн байгаадаа илүү их жаргалтай байдаг.

19.
Бодлогогүй хүн хичнээн их маань тарни уншлаа ч түүнийг бүтээгч нь биш, лам хуврагийн буяныг ч хуваалцаж чадахгүй. Харин бусдын үнээ тоолдог үхэрчинтэй адил харагдана.

20.
Дээд номыг дагагч нь тун бага ном уншлаа ч гэсэн мунхаг тэнэг, үзэн ядалт, шуналыг орхин чадаад, энэ ертөнцийн юунд ч сэтгэл автахгүй. Зөвхөн жинхэнэ мэдлэг, сэтгэлийн ариуныг олж ертөнцөөс чөлөөлөгдөж чадсан хүн л үнэхээр хуврагийн буяныг хуваалцана.


Доктор М.Шагдарсүрэнгийн орчуулæ 2007 онä õýâë¿¿ëñýí
Дармапада íîìíîîñ

четверг, 12 марта 2009 г.

Дармапада

Дармапада

Энэ ном доктор М.Шагдарсүрэнгийн орчуулгаар 2007 онд хэвлэгдэн гарчээ.

Өмнөх үг

Бурханы гэгээн сургаалд мөргөмүү.

Дармапада бол бурхан багш хүн төрөлдөө гэгээрсний дараа айлдсан сургаалийн түүвэр бөгөөд Шагжамуни бурханы шашны мөн чанарын тухай бодит үнэнийг айлдсан, өнөө цагт хүртэл үнэ цэнэ, ач холбогдлоо алдаагүй амьд сургаал юм.

Зарим сурвалжид Дармападаг “Дэлхийн гүн ухааны ёс суртахууны үзэл онолын жинхэнэ сувд эрдэнэ” хэмээн тэмдэглэсэн байдаг.

Тус сургаалд Жеватана төгөлд, Саравасти хулсан төгөлд, тэнд энд айлдав гэж тэмдэглэсэн байдаг нь биднийг тэр жил бурхан багшийн гэгээрсэн Бодьгаяа хотод очиход дээрх газрууд нь тэр л нэрээрээ өнөөг хүртэл домог болон шүтэгдэж мөнхөрсөн ариун дагшин газрууд болон үлдсэн юм билээ.

Будда шавь нартаа болон түүний сургаалийг сонсохоор ирсэн хүмүүст Дармападыг айлдсан гэж үздэг.

Номыг анх 1870 онд профессор Макс Мюллер пали хэлнээс англи хэлэнд орчуулж, Лондон хотноо хэвлүүлжээ. 1962 оны хэвлэлийн өмнөх үгэнд Энэтхэгийн ерөнхийлөгч Раштрапати Бхаван гүн талархлын үг айлдсан байх юм.

1948 оноос ЮНЕСКО, НҮБ-ын ерөнхий ассемблейн шийдвэрээр дорно дахины нандин номуудыг орчуулах, хэвлэх ажилд хамааран оролцох болжээ...

Тухайн үед мэргэжлийн орчуулагч олдохгүй бэрхшээл тохиолдож байжээ. Тэр үед пали хэл уншдаг цорын ганц эрдэмтэн бол Вурноф байсан юм даа гэж тэмдэглэсэн байна.

Англиас орчуулаад, төвд эхтэй тулгахад яв цав таарч байна. Пали хэлнээс төвдийн алдарт эрдэмтэн дуун хөрвүүлэгч Гэнцэнчойнпил эх хэл рүүгээ орчуулсан юм билээ. Зарим англи хувилбар нь төвдөөс орчуулсан байлаа... Төвд эхээс манай Гандантэгчинлэн хийдийн эрдэмтэн лам нар тавиад оны сүүлчээр Дармапада Уданаваргаг харьцуулан олсныг ч олж үзлээ. Зохист аялгууны зарчмаар орчуулжээ. Профессор Топоровын пали хэлнээс орчуулсан орос хувилбарыг ч олж уншлаа. Би шүлгийн эхийг урьдал болгосонгүй аль болох англи эхээс нь байгаагаар, бас манай уншигчид залуу үед хэрэг болуужин хэмээн хэл найруулгыг аль болох ойлгомжтой энгийнээр найруулахыг хичээлээ.

Гэгээнтэн Нагаржунай:

“...Мод чулуугаар бурханы дүрс хөргийг

Муу сайнаар урласан ч мэргэд тахимуй

Түүнчлэн миний үг яруу бус боловч дээдсийн номыг өгүүлэх тул басамжлан бүү үйлдэгтүн” хэмээн айлдсаныг дурдаад эл номоо танд өргөн барьж байгааг маань болгоон соёрхоно уу.

Та бүхний таалалд орших болтугай

Доктор М.Шагдарсүрэн

Дармапада сургаалийг элэгний хэмээн алдаршсан доктор М.Шагдарсүрэн орчуулж, өмнөх үгийг нь бичиж 2007 онд хэвлүүлжээ. Элэг цэвэрлэх хугацаандаа жаахан гэгээлэг ном уншъя гэж бодсон чинь бүүр бурхан багшийн сургаал, элэгний эмчийн ном таардаг байгаа. Бүгдийг нь байя, хэсгээс нь энд цуврал болгон тавина аа. Танд хэрэг болуужин.

вторник, 10 марта 2009 г.

"Багшилсан нь"

Ааа бас Gunj гэвэл Гүнж гэж уншаарай. Гунж биш шүү.

Үсэглэж уншиж сурч байгаа хүүхэд

суббота, 7 марта 2009 г.

Эрхэм гишүүдийн гангараа

Гого: - За та манай үзэгчдэд өөрийнхөө хөөрөг, даалинг танилцуулахгүй юу? Хөөрөг даалин болгон өөрийн гэсэн түүхтэй байдаг.

Дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ: - Тийм үү. За /Өврөө уудлангаа, зүүн гарын эрхийгээр хамраа шудран, nусаа татаад даалинтай хөөргөө гаргана
/
Гого: - Таных ямар түүхтэй, ямар хөөрөг юм боло
о?
Эрхэм гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ: За яахав, ингээд одоо, за би, одоо монголчуудын цагаан сар чинь их цагааны билэгдэл. Цагаан идээний цагаан сэтгэлийн цагаан билэг зүй, сайхан үг билэг дэмбэрлийн цагаан өнгийг эрхэмлэж би сар шинийнхээ баяраар цагаан дээл өмсдийн. Тэгээд энэ эх орны бүтээгдхүүн, манай Говь компанийн нэхсэн ийм одоо цэвэр ноос ноолууран ийм одоо даавуу байгаан. Заа, миний хөөрөгний даалин болуул Цэрэннадмид гээд манай монголчууд сайн мэднэ дээ манай Xэнтий аймгийн Цэнхэрмандал сумын, Хэнтий аймгийн одоо хүн байгаан. Тэгээд зурагчин, фото зурагчин. Одоо нэлээн дээхэн үеийн Монголын фото зургийн, одоо хар цагаан зургийн, маш сайхан зургийн их чадалтай, мэргэжлийн өндөр зурагчин ийм хүн байсан. Эгч маань тэтгэвэрт гараад тэгээд надад одоо ийм сайхан даалин урлаж өгсийн. Өөрөө одоо бүр Цэнхэрмандал суманд малтай сууж байгаа ш дээ, Цэрэннадмид эгч маань. Тэгээд авгайд одоо нөгөө гоёлын будаг шунх хийдэг ийм сайхан бортого тийм савтай тэгээд надад ийм даалин, битэрт ижлээр нь хийж өгсөн, ийм даалин байгаам.
Заа миний энэ хөөрөг болуул одоо их эртүй үед Манзшир хутагт гэж одоо Монголын бас Ерөнхий сайд хийж байсан ийм Манзшир хутагт гэдэг хүний барьж байсан хөөрөг гэж ийм хөөрөг. Тэгээд Манзшир хутагтаас манай Хэнтий аймгийн Жаргалтхаан сумын нэг их эрдэмтэй том лам байсан. Тэр хүнд очоод, тэгээд тэндээсээ сүүлд хотод орж ирээд, тэгээд хотод
эзэмшиж байсан хүн нь “За энэ хөөргийг болуул одоо би Хэнтий нутгийн нэг нэртэй хүүд өгөх ёстой юм байгаа юм аа, Хэнтий нутгийнх нь хүүд хадгалуулах ёстой юм байгаамаа” гэж надад авчирч өгсийн. Тэгээд их олон жил барьж байгаа ийм хөөрөг байгаамдаа.

Гого: - Таны хөөрөг яг ямар хөөрөг байгаа вэ? Хөөрөгний даалин ямар даалин байгаа вэ?

Эрхэм гишүүн K.Д.Батбаяр: - Хөөрөгний даалин, Тийм үү? Хөөрөг, хөөрөгний даалин нь Дондогдулам хатан, хатан... хатан гуайн тэр дээлнийх нь ... өөдсөөр хийсэн ийм хуучны тийм ... их л хуучны л гэсэн торго... торго, одоо яг одоо юу гэдгийн би одоо сайн мэдэхгүй байна.
- Ямар ч гэсэн түүх нь их нарийн юм.

- Дондогдулам хатан гуайн дээлнийх нь өөдөс үлдэгдлээс... тэгээд. Хөөрөг бол манай бүүр аав маань бэлэглэсийн, одоо ямар ингээд шүрэн хөөрөг. Тамхи нь бас муу аав маань хийж өгсийн. Тийм хөөрөг байгаан. Тийн хамгийн гол нь хөөрөгний маань уут нь юу л гэсэн дээ, Дондог дулам хатны тийм юу л гэсэндээ үлдэгдэл л гэсэн ш дээ, сайн мэдэхгүй юм, ямар үзсэн биш тээн, хэ хэ.
- Таны энэ жилийн хувцас бусад гишүүдийг бодохын бол өнгөтэй сайхан харагдаж байна. Хэн урлаж өгсийн бол?

- Заа миний хувцасны дизайн, бүх юмыг бол ердөөсөө манай...Баясгалан өөрөө одоо бүгдийг нь загвар гаргаж, бүгдийг нь оёж өгсөн, бүгдийг нь хосолж өгсөн. Би өөрөө монгол дээл өмсдөггүй байсан...Хүүхэд байхаасаа... Япон руу барилдахаар явчихсан. Анх удаагаа Монголдоо, тэр тусмаа Монгол дээлээ өмсөөд, тэгээд анх удаагаа цагаан сарын барилдаанаа үзээд их сайхан байнөө, тийн.

Эрхэм гишүүн Цэнгэл: /Аргагүй л хуучны хур баяны дүртэйгээр хөөргөө гарган хичээнгүйлэн тайлбарлана/
-Энэ одоо Их гэгээн, Богд гэгээн гэж манай гэгээний хоёр хос хөөрөг байдийн, нэг нь манай эхнэрт байгаа. Энэ одоо пат шувуу бол үрэл болсон модон дээр сууж энэ модноосоо бадамлянхуа цэцгийг одоо зуусан ийм шувуу. Нөгөөдөх нь хоёр шувуу үнсэлдэж байгаа, тэрэн дээр бадамлянхуа цэцгийг гаргасан, энэ хатан хөөрөг нь. Энэ одоо 70 оны, мянга есөн зуун 70 оны үед төрийн санд бүртгэгдэж хорин саяар үнэлэгдэж байсан ийм түүхтэй хөөрөг өө.
- Аан за.
- Богд гэгээн энэ хөөргийг барьж байсан, ийм хөөрөг байгаан.
- Таны хувцас бусад гишүүдийнхийг бодохын бол илүү өнгөлөг харагдаж байна л даа. Тэгэхээр Таны хувцасыг ямар хүн урласын бол?
- Заа энийг бол яах вэ, одоо энэ Асашюүрогийн эгч Цовхрон гээд одоо Долгорсүрэн зааны төрсөн дүү урладийн. Энэ бол одоо олон халиуны тийм үс байгаан. Тийм үсээр хийж урласан. Монгол жинхэнэ заншлаар нь хийсэн... Жишээлбэл энэ одоо 2 товчтой байгаа биздээ, тиймээ... Одооны дээл бол ийм ухдас ихтэй байдаг. Миний дээл бол хуучны маягаар хийсэн ийм дээлээ.
- За баярлалаа.


Эрхэм гишүүн Арвин: - Би, би бол ерөөсөө хөөрөг хэрэглэдэггүй ээ /үнэхээр ч үзүүлчих юм байсангүй/, тийн, ер нь хөөрөг хэрэглэх, хэрэглэдэггүй ээ гэдгийг хэлмээр байна.
- Таны дээл маш гоёмсог харагдаж байна л даа, ямар хүн урласан юм бол? /Бурхан минь, бусдынхаас онцгой гэсэнгүй/.
- Аа-ха, тэгэхлээр би бол мэдээж монгол дээлийг бол сайн өмсжөөгаа. Тийм, жилд 2-3 удаа загварын дээл, бүр үндэснийхээ загварын дээлийг гаргаж зориуд өмсөж байгаа. Тэгээд цагаан сараар, улсын баяраар, уул усандаа очих маягаар тэгээд ер нь үндэсний хувцасны нэг ёсны үзэсгэлэн одоо би гаргаж байгаа. Тэгэхэд түүгээрээ бол гэхлээр миний үр хүүхэд, хойч үе маань тээ, манай эмээ маань, ээж маань, ийм юм эдэлж байсан гээд хойч үеdээ үлдээхийн тулд би маш үнэтэй, маш гоёмсог, маш тийм судалгаа шинжилгээний үндсэн дээр ийм дээлүүд урлаж би хадгалж байгаа.
- Энэ дээлийн хувьд?
- Энэ дээлийн хувьд, Япон нөгөө хүр хорхойн торгоор хийсэн дээл байгаа. Энийг нөгөө драмын театрын Лхагваа эгч хийсэн. Би жил болгон монголын бүх урчуудаар ээлжлүүлэж ийм дээл хийж байгаа. Энэ жил Лхагваа эгчээр хийлгүүлсэн.

Эрхэм гишүүн З.Алтай: /Тэрээр госчоомон дээр шляпан малгай хэнэггүйхэн тавьжээ/.
- Та өнөөдөр ганцаараа ийм хослол өмсөж байгаа нь их сонирхолтой харагдаж байна л даа. Та ер нь монгол дээл өмсдөг үү?
- Надад нэг ч монгол дээл байхгүй. Би амьдралдаа монгол дээл өмсөж үзээгүй. Тэхдээ бол төр, төрт ёсыг бодоод би бол төрийн ёс жаягийг дагаад нэг гайгүй сайн монгол дээлтэй болох ёстойн байна гэдгийг ойлгосон, тэгж ойлгожиино. Түрүү жил бол Канадад, өө биш Сиэтлд нэг айлд шинэлж битүүлж байсан шдээ. Гэтэл энэ жил төрийн ордонд бас шинэлж байна гэдэг бол сайхан л байна. Хүний амьдралд юм юм л болох юм байнашдээ.
- Таны хөөрөг яг хичнээн төгрөгний үнэтэй, ямар түүхтэй хөөрөг вэ?
- Энэ нэг их түүх байхгүй. Арван хэдэн жилийн өмнө манай Авирмэд бид 2 Хархорин явжаагаад тэгээд Авираа над тэгэхгүй юу, би бол хөөрөг мэдэхгүй шүү дээ, “Энэ хөөрөг 20 мянга гэж байна чи авчих авчих” гэжиинэ. Тэгээд авгай толгойг нь солиод энд нь бөгжилж хийж өгөөд, “за яахав дээ, хүнтэй тамхилахгүй юу” гэсийн.
Тэгээд би хөөрөг мэддэг Лүндээ Мүндээ м
этийн аваргуудад үзүүлэхгүй юү, “Өвгөн чинь нэг ийм 20 мянгын хөөрөгтэй боллоо” гэсэн чинь “Өө яахав яахав, айлын нохой дайрвал чулуудахад хайр гамгүй” гэхгүй юу, хэ хэ хэ. Тэгэхээрээ ямар хөөрөг гэдэг нь ойлгомжтой, тээ. Гэхдээ бол хөөрөг бол үнэндээ гол биш байхоо, хөөрөг бол хөөрөг. Ерөөсөө энэ бол ёс, мэндчилгээний нэг сайхан ёс. Миний хөөрөг бол дажгүй, сайхан хөөргөө, тиймээ. Эдээрээ уралдаж биш, эдээрээ гоёх биш, эд мөнгөндөө, үнэндээ гол нь байгаа биш, ёсыг бодож жудагтай л байх юм бол тэр бол сайхан ш дээ, тиймээ.

Таныг жилийн дараа Богдын шар дээлийг өмсөж, хатных нь сувдан гутлыг эхнэртээ жийлгэхгүй гэдэгт итгэж байгаа шүү.


Видео бичлэгийг эндээс үзнэ үү: http://news.gogo.mn/video/news/50281

четверг, 5 марта 2009 г.

Bidnii tuhai

Brain drain: Criticism about Mongolians by Japanese person

Thursday, March 05, 2009

I don't know this person, his/her occupation, but finding this from the Biznetwork's topics I wanted to share it with my fellow readers as we - Mongolians have a proverb: "Listen to words of incoming people from distant lands". Hope this will help you to become better you, from within.

Тархины тураал - КИМYРА АЯАКО

Японд суугаа Малайзын элчин сайд «Намайг хорин настай байхад манай улс дєнгєж тусгаар тогтноод байсан бєгєєд олон асуудал тулгараад байсан билээ. Бид амжилт гаргаж, тусгаар тогтнолоо дэлхийн олон улсаар зєвшєєрvvлэх хэрэгцээ шаардлага байсан. Би Малайз эх орны тєлєє хvчин зvтгэмээр санагдаад, юуны ємнє гэр орныхныхоо бахархал болсон хvн байх хэрэгтэй юм гэж бодогдож байлаа. Эх орондоо би хэрэгтэй гэж бодож явлаа. Одоо Малайзын Засгийн газар ирээдvй vеийнхний тєлєє «Визон-2020» гэдэг тєлєвлєгєє зохион гаргаж байгаа билээ.
Улс орны хувьд Малайз амжилт олж, олон улсын тавцан дээр бол тус улс ирэх зуунд удирдагчийн байр сууринд очих ёстой хэмээн зорьж байна» гэснийг уншаад Монголын байр суурь гэдэг юу вэ гэж бодогдлоо.
Хагас жил Монголд байхгvй байгаад буцаж ирэхэд юм болгон хєгийн харагдаад, монголчууд нэг л хєгийн санагдаад болж єгдєггvй. Олон жил хєгийн юмны тєлєє зvтгэж явсан би ч бусдад хєгийн харагдаж байгаа байлгvй дээ. Би бол япон хvн.
Гадаадын хvн Монголыг хєгийн байна гэхэд дургvйцэх нэгэн байж болно. Гадаадынхан манай Монголыг хамаагvй шvvмжилж болохгvй гэх хандлагатай хvн ч байж болно. Гэвч миний бие Монголд хєл тавьснаас хойш яг арван жил болж байна. Хэрэв «Гадаадын хvн манай орныг бvv шvvмжил» гэх юм бол би тийм хvнд «Гадаад орноос тусламж бvv ав» гэж хэлмээр байна. Эд барааны тусламж байвал аваад байна, сэтгэл санааны тусламж бол хэрэггvй гэх гээд байгаа юм уу?
Ер нь монголчууд нvдэнд харагдах ашгаас єєр сонирхолгvй, юу ч хэлээд нэмэргvй. Гэтэл нvдэнд vл vзэгдэх нэг юм л хvнийг хvн болгодог шиг санагдах юм. Сайд, дарга болохын тєлєє ёс жудгаа худалдаж чаддаг хvн, тэр хvнийг тойрон шавсан шимэгч хорхой шиг хvмүүс.
Миний бодлоор Монголд сайд дарга болсноос малчин болсон нь илvv мундаг.
Єнєєдрийн Монголд дээр єгvvлсэн Малайзын сайдын vгэнд гарсан ухаан шиг ухаан алга. Єєрєєр хэлбэл олон улсын харилцааны тавцан дээр уншигчийн байр сууринд гарна гэсэн ухаан огт алга санагдана. Малайз ч, Монгол ч ялгаагvй Азийн хєгжиж байгаа л орон.
Тєр хvчтэй байя гэвэл хууль боловсронгуй, хууль хvчтэй байх ёстой гэх хvн байдаг. Гол нь хуулиндаа биш, хуулийг зєв хэрэгжvvлэх явдал л чухал. Хуулийг зєв хэрэгжvvлнэ гэдэг сэтгэлийн сахилгатай байхыг хэлнэ. Сэтгэлийн сахилга байвал буруугаа засаж, алдсанаа нєхєн сэргээх дотоод дархлал байна. Тийм юм байхгvй бол гаднаас яаж ч оролдоод сайжруулж чадахгvй. Хятадын "Их сургаал бичиг" номын VI бvлэгт "Улс орны хувьд эд
хєрєнгийн сонирхол жинхэнэ ашиг сонирхол биш, харин ёс журам бий болгох л жинхэнэ ашиг мєн" гэж бичжээ.
Улс орны удирдагч эд хєрєнгийн талаар хvч чармайлт тавьж байгаа бол заавал хєгийн амьтсыг єєрийн гар хєл болгон ашигладаг. Тэгэхдээ удирдагч тэдгээр ашиглаж байгаа хvмvvсээ чадвартай гэж бодож байгаа бол тийм хєгийн амьтдаар тєр, засгийн эрх бариулах ба тэгж эрх бариулбал заавал хvн зоны ч юм уу байгалийн гай гамшиг учирна» гэж бичсэн байдаг.
Хятадын сургаалаас иш татвал єнєєгийн монголчууд «хятадын юм» гэсэн утгаар хvлээж авахгvй ч байж мэднэ. Дургvйцээд зvгээр сууж байснаас хятадуудаас илvv их юм уншиж, наад захын хятадын гvн ухаан мэдэж байх хэрэгтэй бус уу.
Ер нь монголчууд ном уншихгvй болсон байна. Єнєєгийн Японы нийгэмд тодорхой байр суурь эзэлсэн байгаа хvмvvс залуудаа єглєєнєєс vдэш болтол тасралтгvй ном уншиж байсан бєгєєд одоо ч япончууд маш их уншдаг. Яагаад ингэж уншдаг вэ? Єєрийн дотоод ертєнцийг сайжруулахын тєлєє л тэр.
Монголд єрнєсєн ардчиллын vйл явцыг Японы Мэйжигийн хувьсгалтай (1868 оны) зvйрлэн ярьж байсан. Монголыг Японтой зvйрлvvлээд дэмий байх аа.
Тэрхvv Мэйжигийн хувьсгалын ємнє Англи, Францад очсон япон хvн байсан, тэд тэдгээр орны байдлыг гайхаж, улмаар манай Япон хурдан сурч боловсорч, хєгжих ёстой гэж бачимдан цухалдаж байсан гэдэг. Тэр бол жинхэнэ эх оронч сэтгэлгээ юм. Бас дэлхийн II дайны vеийн Японы хямралыг ч єнєєгийн Монголын шилжилтийн vеийн хямралтай зvйрлэдэг хvн бий. Япончууд тэр vед хvн бvр хvчээ дайчлан ажиллаж, Япон орныг баян тансаг болгоё гэж бодож байснаас бус, одоогийн зарим монгол хvн шиг эх орны нэрээр хаа нэгтээгээс олж ирсэн мєнгийг єєрийн нэр дээр гадаадын банкинд шилжvvлж байгаагvй юм гэнэ билээ.
Ийм байхад манай япончуудтай єєрсдийгєє зvйрлэх гээд байгаад зэвvv хvрч байна. Ингэхдээ би манай япончууд мундаг, Монгол хvмvvс муу гэх гээгvй. Хvн л юм хойно аль алинд нь сайн муу юм бий. Гэхдээ монголчуудыг харахаар юмыг зєвхєн хэлбэрдээд л, агуулгыг орхисон шиг бодогдож, санаа зовоох юм.
Yнэхээр соёлын хямрал. Ном уншихгvй, унших ном ч байхгvй. Мэдлэг нь єєрєє олж авсан биш, дандаа бусдаас л дуулсан зvйл байдаг. Ижилхэн санаа бодолтой, нэг тєвшний хvмvvс цуглаж ярилцлаа ч хєгжиж дэвжихэд ямар ч нэмэргvй. Телевиз, радио, хэвлэл гэхэд бас л ижилхэн ухаантай, ижилхэн тєвшний хvмvvс бичиж, ярьж, нэвтрvvлж байгаа учраас ялгаагvй, тvрvvчийн л цуглаад ярьсны vргэлжлэл.
Тархины тураал. Сайн сураагvй гэж хэлvvлсэн хэрнээ, бас єєрєє тvvнийгээ мэдэж байгаа хэрнээ бодож санах юмгvй яваад л байна. Монгол хvн маш азтай юм. «Монгол vндэстэн» гэдэг нэрээр дэлхий даяарт эрхэлж, дэлхий даяараа эрхлvvлж байна. Чингис хааны нэр барьж ямар нэг юм хийх гээд байх юм уу, хэнээс ямар тусламж орж ирэх нь вэ гэж хараад хvлээгээд л суугаад байна.
Хэрэг болбол залхтал гуйж хоргооно, хэргээ бvтсэн хойно таг чиг болно.
Ер нь япончууд хvнээс юм гуйхаас ичдэг, хvний юм авахаас санаа зовдог. Хэрэг бvтсэний дараа л баяр талархал илэрхийлэхийг чухалд vзэж жин даруулдаг. Дэлхий нийтээс ялгарах монголчуудын нэг онцлог бол дээр дурдсан, хэргээ бvтмэгц таг чиг болдог зан.
Манай япон ёс ийм тийм гэвэл зарим монгол хvн «За яршиг, зvгээр. Японы ёс ямар хамаатай!» гэх нь бий. Манай япончууд зvгээр л нэг ажил хєдєлмєрт зvтгээд єнєєгийн хєгжилд хvрсэн биш, хажууд нь ёс тєр гэж чухал юм байнга хамт явдаг. Энэ бол Хятадад ч, Америкт, Европт ч бий.
Ойр дотно болох тусмаа ёс тєрийг чанд баримтлах нь чухал. Ёс тєрийг сайн сахих хэрэгтэй. Залуус бол ер нь ёс тєр гэж юу болохыг олигтой мэдэхгvй учраас тал хувь нь бvтэж байсан ажил хэргээ бvр нурааж орхих нь ч бий» гэж бид заалгадаг.
Монголчууд ёс мэдэхгvй гэдгийг тэдэнтэй нэлээд харилцсан япончууд мэднэ. Тэр ч бvv хэл зарим нь «Угаасаа байхгvй юм чи нь, ёс журмыг монголчуудаас эрээд яадаг юм бэ!» гэдэг гээд бод л доо. «Хvн гэдэг хоол, унд, хувцас хунарт зовохгvй болж байж сая хvний ёсыг бодно Монголчууд мєр бvтэн, гэдэс цатгалан болж байж ёсыг сурах байлгvй дээ» гэх хvн ч тааралддаг. Гэвч юу л бол доо.
Монголчууд хоол унд, хувцас хунарт санаа зовохооргvй болчихвол харин ч нvглийг мартах байлгvй. Монголчуудтай харилцахлаар л сэтгэл сэвтэнэ. Сэтгэлийн тусыг ойлгохгvй хардаж сэрдэнэ. Тэгээд «Ямар ч тооцоо, зорилгогvйгээр хvнд тусална гэдэг ойлгомжгvй юм. Тооцоотой, зорилготой байж л хvнд тусална гэдэг нэг талаар зєв» гэх нь урам хугална.
Монголд хvнд хариугvй тус хvргэнэ гэж байхгvй. Энэ бол ядуу байгаагийн шинж. Тулга тойрсон тооцооны богино ухаан монголчуудыг туйлдуулж байна. Миний хувьд, бvр багаасаа «Хvнд туслах бол хариу санаж тооцоололгvй сэтгэлээрээ тусалж бай» гэж сурсан билээ. Харин монгол хvн «Аав ээж намайг «хvнд туслахдаа тооцоотой хандаж бай» гэж сургасан гэхийг сонсоод, Монголын нийгэм дэх хvний сэтгэл Японыхоос эрс єєр болохыг мэдэрлээ. Танай хvмvvжлийн энэ зарчим дєрвєн уулын дундаас бvv гараасай
гэлтэй ч тийм хvмvvжилтэй хvмvvс хэдийнээ хил давж, бусдын зэвvv хvргэж яваа нь vнэхээр харамсалтай.
Єгєєш том тусмаа дэмий гэж vг байдаг. «Монголчууд юу ч vгvй юм чинь ядаж бардам зан байх ёстой» гэдэг монгол хvн тааралдана. Гэхдээ одоогийн монголчууд бардам зан гэж юуг хэлэхээ сайн мэдэхгvй байгаа учраас тэдний бардам зан гээд байгааг єєр хэлэнд орчуулбал бvдvvлэг зан гэж л буулгахаас аргагvй.

«Сул дорой хvн тvvнийгээ нуух гэж зєрvvдлээд, найр тавихыг зохисгvйд тооцон омогддог» гэсэн vг бий. Монгол залуучууд «Гадаадынхан бага юм єгч байна. Бvр ихийг єгєх ёстой. Юм єгч байгаа нь цаанаа учиртай» гэх мэт хардлага сэрдлэгийн хачин сэтгэл их гаргана. Баян ядуу гэдэг ер нь юу юм бэ. Миний бодлоор баян хvн єєрийгєє гэх аминч vзлийг дийлэн зохицуулж чаддаг байхыг хэлнэ. Сэтгэлийнх нь бvх орон зай зєвхєн «би» гэх ганц бодлоор дvvрсэн хvнийг аминч vзэлтэн гэнэ.
Миний энэ утгаар баян ядууг ойлгодог хvн Монголд хэд бол? Монголд vнэхээр баян хvн байхгvй гэж боддог. Бузар мєнгє, ариун мєнгє гэж ялгаж чадахгvй, мєнгє бол эрх хэмжээ гэж ойлгож байгаа цагт Монголд жинхэнэ баян байгаа гэж тєсєєлєхийн аргагvй. Єєрєє vл тансаглан, єрєєлийг тансаглуулагч л жинхэнэ баян хvн.
Хятадын «Мэнз бичиг» номд «Ордны дотор цэвэр тансаг боловч гадаа хог новштой, тарианы агуулах сав хов хоосон байхыг хулгайчийн тансаглал гэнэ» хэмээжээ.
Муу луйвраар залилж авсан мєнгєєр хvvхдээ гадаадад сургахаар явуулдгийг ойлгохгvй байна. Юуг нь ойлгохгvй байна вэ? Аав нь луйвраар олсон мєнгє гэдгийг мэдсээр байж, тийм мєнгєєр суралцахаар явж чадаж байгаа хvvхдийнх нь сэтгэлгээг vнэхээр ойлгохгvй байгаа юм. Би ямар мундаг хvн биш, монголчуудад сургаал айлдах чадалтай ч биш дээ.
Ер нь Монголд эхлээд хvний дотоод сэтгэлийн хувьсгал л хийх хэрэгтэй. Тэгж жинхэнэ хvн бий болгох ёстой байлгvй дээ. Жинхэнэ хvн гэдэг ямар хvнийг хэлэх вэ гэвэл худлаа хэлдэггvй хvнийг л хэлнэ.
«Монгол хvний vгэнд битгий итгэ!» гэдэг vгийг хаанахын хэнээс ч сонсож болно. Танилцах тусмаа итгэх боломжгvйг ухаарна. Монголыг сайн мэддэг хvн бол юу гэж хєрєнгє оруулалт хийх вэ дээ. Мэдэхгvй хvний толгойг эргvvлж байгаад, хэдэн цаас салгаж аваад нvvр буруулахыгаа л мєнгє оруулалт гэж бодоод ойлгуулаад байх шиг.
Тэгсэн хэрнээ хєрєнгє оруулагч Монголд бус, єєрт ашигтайг бодож vvнийг хийж байгаа мэтээр сонин хэвлэлээр шуугиулах нь дэндvv. Хятадын зохиолч Ро жин, «Усанд унасан нохойг нэрмэж зод!» гэж бичсэн байдаг. Ёс журам эс мэдэх нохойг авартал хэн нэгнийг зууж мэдэх юм шvv гэсэн утгатай энэ vгийг олж уншаад хvчтэй цохилт авсан.
Би багаасаа «Хvн болгонд тусалж бай» гэж хvмvvжсэн. Гэхдээ
монголчуудтай харилцаж явахад Ро жингийн энэ vг орой руу орж билээ. Ер нь Монголд зовлон багадаад байх шиг. Зовж л байж юманд хvрдэг хорвоо доо. Ардчилал иймэрхvv замаар явж байгаагийн хариуцлага ард тvмэнд бас бий.
Монголын ард тvмэн єєрєє хийх ёстой гэж бодохгvй, хэн нэгэн хvн хийж єгєєсэй гэж хvлээгээд сууж байна. Хэн Монголын нийгмийг гайгvй болгох ёстой юм бэ? Дандаа хvний гар харна. Єєрт хамаатай юмыг єєрєє л хийх ёстой гэдэг зарчим алга.
Гадаадад сурч байгаа хvмvvс, гадаадад гарсан хvмvvс монгол орноо хаяагvй байх аа. Гэхдээ тэд «Монголыг гайгvй болохоор нь очно» гэж ярьдаг.
Бас л хvний гар харсан сэтгэлгээ. Монголчууд гадаад хэл их сурч байна. Тэгж сураад юунд хэрэглэх, ямар зорилготой вэ? Бизнес, мєнгє, нэр алдар бодохоос бус, эх орондоо хэрэгтэй хvн болмоор байна, эх орны тєлєє сурах ёстой гэж бодох хvн байхгvй. Юуны ємнє єєрийн амьдрал байдлыг сайжруулаад, дараа нь эх орноо гэж боддог, бас тэгж хэлдэг хvн олон.
Єєрийн амьдрал байдлыг сайжруулах гэсэн хvний хvсэлд хэр хэмжээ гэж байхгvй. Монголчуудтай харилцах бvрт, сvvлийн vед «Арсланг дийлэх гэж оролдоод оролдоод яаж ч чадаагvй єчvvхэн хулгана хавханд хавчуулж шархалсан євдгийг нь хазаж орилуулсан гэнэ ээ» хэмээх нэгэн vлгэр санаанд орж ирээд, тэр арслангийн євдєг нь би юм шиг санагдаад болж єгдєггvй.
Монголд байх тусмаа монголчуудтай харилцах талаар их юм сурлаа. Амин хувиа хичээгчдийн дунд байх тусам алаг хорвоогийн хоосон чанар илvv тод харагдах аж. Хорвоо ертєнц дандаа нэг янзаараа байхгvй. Цэцэглэсний эцэст хагдрах зайлшгvй. Алдар нэр, албан тушаал гэгч нэг л бодит чанартай биш санагдаад байх юм.
КИМYРА АЯАКО

Endees awlaa: http://ganaas.blogspot.com/2009/03/brain-drain-criticism-about-mongolians.html

вторник, 3 марта 2009 г.

Монголын цагаан хоолтнуудын цагаан сар

Би махан идэштэн. Хааяа цагаан хоол идэх сайхан юмаа. Bichlegiig endees awlaa. http://bodisatva.blog.banjig.net/post.php?post_id=147237

понедельник, 2 марта 2009 г.

Элгээ хайрлая

Элэг цэвэрлэх "субботник" эхэллээ.