Ижий зєн

Тэр эх уруул нь хатан омголтож бvх бие нь дагжин чичирч байлаа. Халуундаа дэмийрэх шахам байсан хэдий ч би чинь гараас минь хєтлєх ганцхан vртэй хvн шvv, vхэж л болохгvй гэсэн зvрхний хатуу зарлиг далдаас удирдаж бяцхан хvvгийнхээ ханцуйнаас нь хєтлєн ядуу оромжноосоо гарав.

Гараас нь хєтєлбєл биеийнх нь халуун хvvд нь халдаж болзошгvй гэж бодсон учир ханцуйнаас нь жийрэглэн барьсан ажээ. Хаа нэгтээгээс хиншvv хярвас vнэртэн, дайны сvvдэр хvvшлэн нємєрч байгааг эх сайн мэдэрч байлаа. Ойрх хотыг харийн цэрэг эзэлжээ гэсэн мэдээ тосгон даяар тархаж, тосгоны захирагч иргэдээ дvрвэн нvvхийг шаардсан бичиг хэдэн єдрийн ємнєєс тараасан хэдий ч эх тєрєлх тосгоноосоо явахыг хvссэнгvй. Явъя гэхэд нvvдлийн ая даахгvй ужиг євчиндєє баригдсан болохоор нутаг усныхандаа гай болохгvйг хичээжээ.Талын балмад цэрэг замдаа тааралдсан хот сууринг дээрэмдэн эзэлж юу тааралдсан болгоныг хvйс тэмтрэн ирж явна гэх vг чихнээс чихэнд єртєєлєн, ам дамжин яригдсан хэдий ч эхийн сэтгэл яагаад ч юм айсангvй.Тосгон эзгvйрчээ. Улс орны амин сvнс нь газар нутаг, иргэд байтал захирагч бvх хvнээ аван дvрвэн одсонд эхийн зvрх харамсан тvгшиж байлаа. Ирж яваа тэр улсын цэргvvд нь морьдоо хvртэл цул мєнгєєр тоноглож, алтан бvс, алтан дуулгатай энэ ертєнцийн хамгийн том газар нутагтай баян улс гэнэ лээ гэж хvмvvсийн ярьж байсныг эх сайн тогтоож авчээ.Тийм орны эзэд болоод цэргvvд нь ухаангvй байх ёсгvй, хvv бидэн хоёрыг яах ч vгvй гэж эхийн зєн совин єєрєє єєртєє учирлан байв.Хvvгээ хєтлєн явсаар дэлгэн орхисон дvнзэн баганатай дааман хаалгаар орлоо. Энэ хашаанд тосгоны эрхтэн дархтан, баяд ноёд амьдардаг байсан юм. Хаалга цонхоо дэлгэн орхиж санд мэнд дvрвэн одсон тэдэнд эх нутгаа гэх єчvvхєн сэтгэл vлдээгvйн ор мєр тодхон харагдана.Эх хvv хоёрт энэ сууринд хєл тавьж vзээгvй газар гэвэл энэ.Тэртэй тэргvй харь орны хvчирхэг цэрэгт эзлэгдэж байгаа юм чинь vvд хаалгаа цоожлохын хэрэг юусан билээ.Эх хvv хоёр явсаар баян Жv-гийн гэрт оров. Тэд идээ будаагаа ширээн дээрээ дэлгэн юу юугvй зочин хvлээж авах гэж байгаа юм шиг орхижээ.Хvv ширээ дvvрэн тансаг амттанг хараад ухасхийв.-Миний хvv болохгvй ээж нь эхлээд хvртэе” хvлээ.Миний хvv хvлээж бай, ээж нь одоохон хэмээн тамирдсан биеэ хvчлэн хэлэв.Эхийн сэтгэлд зєн совингийн хар буужээ. Учир нь харь орны цэрэгт хорслоо тайлах гэхдээ хор шингээсэн байж болзошгvй гэж болгоомжлосных. Бvх идээнээс хазлан амсав. Юутай ч амт чанар нь хэвээр ямар нэгэн нєлєє єгсєнгvй. Хvvгийнхээ идъе гэсэн болгоныг шимж шимж єглєє. Уут дvvрэн тансаг амттанг хvvгийнхээ бvснээс уяв. Морин тєвєргєєн мєндєр шиг сонсогдож, цэрэг эрчvvд тосгон руу орж ирж байгаа сонсогдоно. Намхан чийрэг морин дээр ширэн хуяг дуулга, нум саадаг агссан хvдэр хvрэн баатрууд тав таваар эгнээ барин ирж явлаа. Тэдний туг, хиур тун сvрлэг. Ээж хvvдээ баяны гэрээс олсон єєрєє явдаг оньсон тоглоомыг єгєв. Хvv тоглоомондоо улайран цэргvvдийн зvг ойртон тоглосоор . Хvv тэр гоё илд бамбай, туг сvлдэт цэргvvдийг шохоорхон дєхсєєр... Эхийн бие улам муудсаар хэдхэн цагийн нас vлдэж байгаагаа мэдэрсэн хэдий ч хvv минь гэсээр араас нь мєлхєн гvйцэх ч тэнхэл алдарлаа. Vрээ авлаа гэхэд би ингээд л vхнэ. Vлдээлээ гэхэд би яах вэ?! Хэдийгээр хєдлєх тэнхээ алдарч vхлийн босгон дээр ирж байгаагаа мэдэрч байсан хэдий ч хараагаа салгалгvй хашааны завсраар ширтсээр л байлаа. Тэгтэл бусдаас илvv гоёмсог чимэглэлээр чимсэн бvгээн зvсмийн морьтон баатар хvvг харан ташуураараа дохилоо. Хєтєч баатар мориноосоо vтэр бууж хvvд ойртон дєтлєхєд хvv огт айсан шинжгvйгээр оньсон тоглоомоо урдаас нь сарвайв. Миний хvv айлтгvй очсоныг бодоход ээлтэй тэнгэр нь ивээлдээ авсан байлгvй дээ хэмээн баяр харууслын бvлээн нулимс хацар эсгэн бємбєрєхєд тvvний эцсийн амьсгалын ємнєх тунгалаг нулимсны гэрэлт гялбаан дотор хvvг нь дvvрэн яваа баатар эрийн жавхаат дvр алсран холдсоор байвай. Тэдгээр баатар эрсийн vг хэлийг ойлгоогvй ч зєєлєн эерvv дуудлагаар хэлж байсныг эх зєнгєєрєє мэдэрсэн ажгуу. Тэр vг бол “энэ хvvг Єvлэн ээжид хvргэж єг” хэмээн яруу Монгол vг байсан юм.

Улаанбаатар-Сєvл 2007 оны 10 дугаар сар
Монголын зохиолчдын эвлэлийн гишvvн Банзрагчийн Цэрэнжамц
Olloo-goos olloo.